13 lutego Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał ważny wyrok w sprawie sankcji kredytu darmowego. Dotyczył on sytuacji, w której bank nie wykonał obowiązków informacyjnych wobec konsumenta, w efekcie czego kredyt miałby być spłacany bez odsetek i innych kosztów. Trybunał stwierdził, że banki mogą stracić prawo do naliczania odsetek, nawet jeśli naruszenie tych obowiązków ma różny wpływ na klienta. Orzeczenie odnosi się do pierwszej polskiej sprawy dotyczącej tej kwestii.
Sprawa dotyczy firmy Lexitor, która przejęła prawa konsumenta związane z umową kredytową na kwotę 40 tys. zł. Kredytodawca naruszył obowiązki informacyjne, a konsument przekazał roszczenie o 12,9 tys. zł powiększone o odsetki. Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy skierował pytania do TSUE, prosząc o interpretację przepisów dotyczących sankcji kredytu darmowego (SKD).
Błąd w obliczeniach i niejasne zasady umowy
Powódka zarzuca bankowi błędne obliczenie rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania (RRSO) oraz wprowadzenie niejasnych zasad dotyczących zmiany opłat i prowizji. Z tego powodu domaga się zastosowania SKD, która polega na anulowaniu odsetek i dodatkowych kosztów, jeśli kredytodawca nie spełnił obowiązków informacyjnych. Konsument ma prawo skorzystać z tej sankcji przez cały okres kredytowania lub do 12 miesięcy po jego spłacie.
Trzy pytania do TSUE
Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy zadał TSUE trzy pytania:
- Czy zawyżenie RRSO wskutek nieuczciwych postanowień umowy oznacza niewykonanie obowiązku informacyjnego przez bank?
- Czy ogólne zapisy dotyczące zmian opłat, które nie umożliwiają ich weryfikacji przez konsumenta, spełniają wymogi informacyjne?
- Czy polskie przepisy, które przewidują tylko jedną sankcję (darmowy kredyt) za naruszenie obowiązków informacyjnych, są zgodne z unijną dyrektywą o kredycie konsumenckim?
Odpowiedź Trybunału
TSUE uznał, że banki powinny podać w umowie jasną i zrozumiałą RRSO, obliczoną w chwili jej zawarcia. Zawyżona RRSO po uznaniu części umowy za nieuczciwą nie stanowi automatycznie naruszenia obowiązku informacyjnego. Umowa musi również jasno określać zasady zmiany opłat, a jeśli wskaźniki te są trudne do zweryfikowania przez konsumenta, może to naruszać obowiązki informacyjne.
W przypadku naruszenia obowiązków informacyjnych, które uniemożliwia konsumentowi ocenę swojego zobowiązania, bank może zostać pozbawiony prawa do naliczania odsetek i innych kosztów. Sąd krajowy ma ocenić, czy miało to miejsce w danej sprawie.
Proporcjonalność sankcji
Trybunał podkreślił, że sankcja kredytu darmowego jest proporcjonalna, mimo że skutki naruszeń mogą się różnić w zależności od sprawy. Ostateczna decyzja należy jednak do sądu krajowego. Zaznaczono również, że choć wybór sankcji pozostaje w gestii państw członkowskich, musi ona być skuteczna, proporcjonalna i odstraszająca.
Wzrost liczby spraw związanych z SKD
Sprawa nie jest odosobniona. Niedawno TSUE odpowiedział na pytanie sądu słowackiego, stwierdzając, że konsument musi mieć możliwość samodzielnego sprawdzenia całkowitego kosztu kredytu. W Polsce natomiast pojawiły się pytania do Sądu Najwyższego, dotyczące m.in. momentu rozpoczęcia terminu na skorzystanie z sankcji kredytu darmowego oraz możliwości naliczania oprocentowania pozaodsetkowych kosztów.
Wzrost liczby pozwów związanych z SKD w Polsce jest zauważalny, a ich liczba może wynosić już około 10 tys. Z danych Biura Informacji Kredytowej wynika, że obecnie w Polsce spłacanych jest około 18 mln kredytów konsumenckich o wartości 190 mld zł.
