Ostatnie pytania prejudycjalne, które trafiły do TSUE, ponownie stawiają sektor bankowy w centrum uwagi. Zaledwie dwa tygodnie po pierwszym wyroku Trybunału w sprawie SKD (C-472/23), pojawiają się kolejne wątpliwości dotyczące kredytów konsumenckich. Sąd Okręgowy w Poznaniu zadał pytania dotyczące m.in. sposobu liczenia przedawnienia oraz zasadności naliczania odsetek od kredytowanych kosztów, takich jak prowizje. Odpowiedzi TSUE mogą mieć duże znaczenie dla przyszłości polskiego rynku kredytowego.
Wzrost spraw o SKD – edukacja konsumentów jako czynnik napędzający
W ostatnich latach liczba spraw o SKD drastycznie wzrosła. Jeszcze kilka lat temu, rocznie do sądów trafiało zaledwie 100-200 takich spraw. Obecnie, tylko w 2024 r., liczba ta sięgnęła około 12 tysięcy. Jednym z powodów tego trendu jest edukacja prowadzona przez kancelarie prawne, które uświadamiają konsumentów, że umowy kredytowe często zawierają nieprawidłowości mogące prowadzić do nałożenia sankcji kredytu darmowego. Dzięki temu, kredytobiorcy zaczęli dostrzegać nieprawidłowości w wysokości prowizji, oprocentowaniu i innych kosztach kredytu.
Wprowadzenie instytucji SKD do polskiego porządku prawnego w 2011 r. nie wywołało od razu masowej fali pozwów, ale obecnie stało się ono istotnym narzędziem w rękach konsumentów. Sankcja kredytu darmowego polega na zwrocie przez bank jedynie otrzymanego kapitału, bez dodatkowych opłat czy odsetek, co stanowi istotny argument w sporach.
TSUE analizuje kredytowanie kosztów kredytu
Jednak rosnąca liczba spraw o SKD to tylko jeden z elementów układanki. Sprawy dotyczące nieprawidłowego kredytowania kosztów kredytów, takich jak prowizje, ubezpieczenia czy inne dodatkowe opłaty, stały się kolejnym kluczowym zagadnieniem. W sprawie C-472/23 TSUE wydał wyrok, w którym banki zostały zobowiązane do jednoznacznego informowania kredytobiorców o całkowitych kosztach kredytu, w tym RRSO. Choć wyrok ten nie dotyczył bezpośrednio kwestii kredytowania tych kosztów, stanowi on ważny krok w kierunku ujednolicenia linii orzeczniczej w sprawach o SKD.
To właśnie ta niepewność w interpretacji prawa sprawia, że banki zaczynają bacznie obserwować działania Trybunału. Wkrótce mogą one zostać zobowiązane do całkowitej zmiany sposobu kredytowania kosztów kredytu. Obecne pytania prejudycjalne z Poznania mogą stanowić fundament dla nowego, bardziej przejrzystego modelu prawnego, w którym prawa konsumentów będą lepiej chronione.
Możliwość powtórki z kredytów frankowych?
Pytanie, które zadają sobie bankowcy, brzmi: „Czy SKD może pozbawić ich zysków, tak jak miało to miejsce w przypadku kredytów frankowych?”. Warto zauważyć, że sprawy o SKD mogą przynieść podobny skutek, jak w przypadku kredytów walutowych, gdzie po orzeczeniu TSUE banki musiały ponieść znaczną odpowiedzialność za abuzywne klauzule umowne. Dla banków jest to scenariusz, którego starają się uniknąć, zwłaszcza że w obrocie znajduje się około 15 milionów umów kredytowych o łącznej wartości 175 miliardów złotych.
Rzecznik Finansowy i stanowisko rządu
W odpowiedzi na rosnącą liczbę spraw o SKD, Michał Ziemiak, Rzecznik Finansowy, rozważa skierowanie pytań do Sądu Najwyższego, aby ten wyjaśnił kluczowe kwestie związane z interpretacją przepisów o SKD, w tym pojęcie „wykonania umowy”. Na odpowiedź z SN nie będziemy musieli czekać długo – wniosek ma trafić do sądu jeszcze w 2025 r.
Równocześnie władze rozważają regulacje mające na celu uregulowanie spraw związanych z SKD. UOKiK przedstawił projekt, który przewiduje możliwość miarkowania sankcji w zależności od stopnia uchybienia banku. Banki, obawiając się skutków masowych pozwów, lobbują za wprowadzeniem przepisów, które ograniczyłyby ich odpowiedzialność w przypadkach błędów w umowach kredytowych. Wśród proponowanych rozwiązań znajduje się m.in. pomysł, aby sankcja nie obejmowała pełnej kwoty odsetek, a jedynie ich część.
Ryzyko dla konsumentów – konieczność czujności
Konsumenci muszą bacznie śledzić rozwój wydarzeń. Choć sprawy frankowe pokazały, że wyrok TSUE może diametralnie zmienić sytuację na rynku kredytowym, tak samo może stać się w przypadku spraw o SKD. Jeśli rząd wprowadzi regulacje ograniczające prawa konsumentów, może to prowadzić do konfliktu z przepisami unijnymi. Konsumenci mają prawo składać skargi do Komisji Europejskiej, a w najgorszym przypadku domagać się roszczeń odszkodowawczych przeciwko Polsce.
Podsumowanie
Zwiększająca się liczba spraw o SKD to efekt rosnącej świadomości konsumentów, którzy po edukacyjnej akcji prawników zaczęli dostrzegać nieprawidłowości w umowach kredytowych. TSUE powoli analizuje te zagadnienia, a odpowiedzi Trybunału mogą zmienić układ sił na rynku kredytowym. Banki już teraz przygotowują się na zmiany, starając się zabezpieczyć swoje interesy poprzez lobbing i poszukiwanie wsparcia wśród władz. Dla konsumentów to czas, w którym warto być czujnym i monitorować rozwój sytuacji.
